Afrika’nın tozları üzerimizde gezinirken Misket’le beraber henüz yapraklanmamış yaşlı cevizin altında oturuyorduk. Daha doğrusu Misket oturuyor, ben de rutin işlerimizden biri olan su şişelerini dolduruyordum. 7 senedir görüyoruz birbirimizi cevizle ben. Cevizin yüzü yaralı. 7 senedir yaralarına bakıp gövdesindeki kurtları kimin temizlediği düşünüyorum. Uzaktan gagalarını ağaçlara vuruşlarını, ötüşlerini duysam da hangi ağaçkakan yaşıyor bu ormanda bilmiyordum.
Cevizin tepe dalına bir kırmızılık kondu. Bir siyahlık kondu. Bir beyazlık kondu. Vadinin derinliklerine kadar gidip geri dönen bir iki cik sesi bahşetti bize, renkleriyle birlikte, kuş. Baktık Misket, ben, ceviz ona. O da bize. Cevizin varlığına razıydı yalnız. Misket’le bana; “Burada olduğunuzu bilmiyordum, madem öyle gidiyorum” dedi ve uçtu.
Ceviz sevindi. Misket sevindi. Ben sevindim.
Benim için orman alaca ağaçkakanı idi gördüğüm, Misket için yakalayabilse tadına bakacağı bir azık mıydı, obur bir köpektir Misket. Ceviz için ise dertlerini döktüğü bir arkadaştı. Kurttu derdi. Ağaçkakan onları yedi.
MİNİ AĞAÇKAKAN REHBERİ
Ağaçkakan türleriyle ilgili bir kaynaktan yaşadıkları yerleri, xeno-canto‘dan ötüşlerini, ebird‘ten de fotoğraflarını ekliyorum;
Boyunçeviren (Jynx torquilla)
Ülkemizdeki tek göçmen ağaçkakan türüdür. Geçit sırasında tüm bölgelerde
görülür. Batı Karadeniz ormanları başta olmak üzere Karadeniz sahil şeridi, Marmara ile İç Ege ve İç Anadolu’da yerel olarak ürer. Kış göçmeni olarak batıda ve güneyde kıyı ormanlarımızda görülür. Orman açıklıkları barındıran yaprak döken ormanlar ve ağaçlı açık arazilerde yaşar. Bunun dışında meyve bahçeleri veya parklar gibi açıklıklarda bulunur. Göç sırasında çok değişik habitatlarda görülebilir.
Küçük yeşil ağaçkakan (Picus canus)
Ülkemizde Trakya bölgesinde, Bursa’da, Batı Karadeniz Bölgesinde, Zonguldak, Bolu, Kastamonu ve Sinop, Doğu Karadeniz’de Artvin’de ve İç Anadolu’da Ankara’da yaşlı ormanlarda görülür. Nemli yaprak döken ormanlar ve nehir boylarındaki ağaçlarda yaşarlar. Kayın, Meşe veya Gürgenden oluşan, böceklerce zengin açık ağaçlıkları tercih ederler. Korular ve parklarda da görülebilir.
Yeşil ağaçkakan (Picus viridis)
Türkiye’de Güneydoğu Anadolu Bölgesi hariç diğer tüm bölgelerin ormanlarında yayılmıştır.Yaprak döken, iğne yapraklı ve karışık ormanlar, baltalıklar ile seyrek ormanlarda, korularda, parklarda ve meyve bahçelerinde bulunur.
Kara ağaçkakan (Dryocopus martius)
Trakya’nın kuzeyinde Istranca Dağları’ndaki ormanlarda, Batı Karadeniz ve Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yaşlı ormanlarda yaşar. Yaşlı kayın ormanlarının gösterge türüdür. Kara ağaçkakanlar yaşam ortamında esas olarak ormanın büyüklüğüne ve ağaçların yaşlı olmasına bağımlıdır.
Orman alaca ağaçkakanı (Dendrocopos major)
Türkiye’de Karadeniz, Marmara, Akdeniz, Kuzeydoğu Anadolu Bölgelerinde ve İç Anadolu’nun kuzey kısımlarında bulunurlar. Yerli kuş türüdür, tüm yıl boyunca yaşam ortamında görülür. Türkiye’de dağlık ve nemli ormanlarda, yaprak döken ve iğne yapraklı ormanlarda ayrıca büyük parklarda, bahçelerde ve tarla ağaçlarında görülürler. Ağaçlardaki oyuklara yuva yapar.
Alaca ağaçkakan (Dendrocopos syriacus)
Türkiye’de Trakya, Ege Bölgesi, Akdeniz’in doğusunda, Orta Anadolu ve Karadeniz’in orta kesimleri Doğu Anadolu’nun batısı ve kuzeyinde, Doğu Karadeniz’de yayılmıştır. Statüsü yerlidir. Seyrek ve genellikle yapraklı ormanlar, ağaçlıklı açık araziler, fundalıklar, meyve ve zeytin bahçelerinde yaşarlar. Korular, parklar, bahçeler, köyler ve yoğun olmayan ağaçlık alanları tercih eder.
Ortanca ağaçkakan (Dendrocopos medius)
Ülkemizde genellikle Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde kıyı ormanlarında bulunurlar ve ürerler. Meşe ormanlarının bulunduğu Türkiye’nin her bölgesinde görülebilir. Yapraklı ve karışık ormanlarda yaşar. Yüksek bölgelerdeki yaşlı meşe ve kayın ormanlarını tercih ederler. Genellikle yaşlı meşelerin yan dallarında yuva kurarlar.
Görsel: https://tr.wikipedia.org/wiki/Ortanca_a%C4%9Fa%C3%A7kakan#/media/Dosya:Dendrocopos_medius_(Marek_Szczepanek).jpg
Ak sırtlı ağaçkakan (Dendrocopos leucotos)
Ülkemizde yıl boyunca kuzey ve güney sahillerimizde yaşlı ormanlarda görülür ve ürer. Aksırtlı ağaçkakan, yüksek oranda ölü ağaç ve odun bulunan yaprak döken ve karışık ormanlarda yaşar. Yaşlı ormanları tercih eder ve ürerler. Yuvasını ağaç kovuklarında kurar.
Küçük ağaçkakan (Dendrocopos minor)
Ülkemizde daha çok kıyı bölgelerinin ormanlarında görülürler. Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi hariç tüm Türkiye’de ormanlık, ağaçlık ve meyve bahçelerinde yaşamaktadır. Bütün yıl görülen yerli kuş türüdür. Yaprak döken veya karışık ormanlar, akarsu vadileri meyvelik ve bağlar, korular ve parklar yaşam ve üreme alanıdır. İçerisinde açıklıkları bulunan yapraklı ya da karışık ormanlar, su kenarı ormanlar ile kıyı bölgelerindeki
ormanları tercih eder.
Görsel: https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Dosya:Dendrocopos_minor_291108.jpg
Kaynak: “TÜRKİYE’DE AĞAÇKAKANLARIN GELENEKSEL İSİMLERİ”, Zeynel Arslangündoğdu, Avrasya Terim Dergisi, 2021, 9 (3): 59 – 70, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2055174
