Öyle bir ağaç düşünün ki, konuklarıyla – bu örnekte mazı arıları- baş etmek için kimyasal maddelerle kendini korumaya çalışmak yerine onların varlığını kabulleniyor ve onllarla birlikte nasıl yaşayabileceği üzerine çözümlerle dolu bir hayat kuruyor. Hatta adını da böyle alıyor; Quercus infectoria yani enfeksiyonlu meşe, bildiğimiz adıyla mazı meşesi. Üzerinde çeşit çeşit mazı var. “Medusa’nın başı mazısı” adını alan mazıyı “Manipülasyon” yazısında anmıştım. Burada ise ikinci hatta sanırım üçüncü mazı türüyle karşılaştım; ağaçtan daha ünlü olan mazılarla. Cilt ürünlerinden, ilaçlara, deri tabaklamadan, boyaya birçok kullanım alanları var.
Bazen bu mazıları meşenin meyvesi sanıyoruz ama değiller. Bitkilerin dolaşımlarını korumak amacıyla yabancı bir organizmayı hapsetmek ve ona besin sağlamak için oluşturdukları bu yapılara mazı diyoruz. Mazıların oluşmasına sebep olan şey mazı arılarının bıraktığı yumurtalar ve salgılar. Handiyse bitki yumurtayı sarıp sarmalayıp koynunda büyütüyor, ta ki mazının içindeki larva ergin bir arı olup uçana kadar. 45 cinse ait toplam 1085’i aşkın tanımlanmış türün dahil olduğu kocaman bir mazı arıları dairesi konaklıyor mazılarda. Tabii bir de mazı yerleşimcileri var. Yumurtalarını halihazırda var olan mazıların içine bırakıyorlar. Üstelik kira da vermiyorlar.
Tüm bu türler birbirine bağlı, birbirine muhtaç. Bu yüzden bir yerde mazı meşesi varsa, meşe mazısı da var. Meşe mazısı varsa mazı arısı da var. Eğer mazılar kahverengiyse ve üzerlerinde delikler varsa konakçıları çoktan uçup gitmiş demektir.
Meşe meyveleri palamut ve kadehlerden oluşur. Hangi tür olduğu anlamak için de hem yaprağını hem meyvesini görmek gerekir. Sadece yaprağa bakarak tanıyamayacağımız kadar çeşitlilik içerir meşeler.
Geçen seneden beri yerlilerin kobar veya gobar meşesi dediği bir odunla ısınıyorum ancak hangi meşe olduğunu bulamamıştım. Bayramiç florasına dair yapılan bir çalışmada mazı meşesine bu ismi verdiklerini öğrendim. Eskiden Kazdağı’nın mazıları halı, kilim, iplik ve yünlü giyeceklerin boyanmasında kullanılır, bir oyunun kahramanı olabilirmiş. Oyunda kazanılan mazılar biriktirilir, daha sonra bölgeye mazı toplamaya gelen kişilere satılırmış.* Yaşanılan yerle kurulan ilişkiler koparıldıkça, önce meşenin mazısına ihtiyaç kalmıyor, sonra meşenin dağına. Önce dağın yavrularına bakma gücünü elinden alıyorlar, sonra yavrular dağını gözden çıkarıyor. Kimi yavrular. Örneğin bir sincap istese de yapamaz bunu. Meşedendir sincabın donu.
