Seni gösterişsiz bir Adaçayı türü (Salvia candidissima) sanmakla ne büyük hata etmişim; Galabor. Halbuki bir düş içinmiş tohum keselerin ve tohumların. O mavi ne için acaba? Çiçeğin, ardında bir tohum bırakarak solmuşken, kuşlara, böceklere, çiçekliğimden bir şey kaybetmedim mi diyorsun? Kuşları, böcekleri bilmem de, ben kandım, tutuştum bu renge, aldım tohumlarından azıcık, bahçeye ekmek ve kırmızı Akdeniz yarlarının başında güçlü rüzgarlara bırakmak için.
Erhan Tuzlacı’nın verdiği bilgilere göre genç gövdesi Malatya ve Aksaray’da soyularak yeniliyormuş. Halk hekimliğinde kullanımına dair bir kayıt bulamadım ancak bitki üzerine yapılan birçok araştırma tıbbi kullanım için değerlendirilebilir bir Adaçayı türü olduğuna hükmediyor. Alttürleriyle birlikte 700-1000 rakımları arasında, Marmara dışında her bölgede yetişiyor. Bugüne kadar tohumdan Adaçayı türleri hem ektim, hem saçtım. Yetiştirmek iki yolla da çok kolay. Bakım ve sulama istemeyen, dona ve soğuklara dayanıklı, kireçli toprak ve taşlık alanlarda yayılış gösteren bir tür, Galabor. Her daim güneş alan, nemden etkilenmeyeceği bir yere güzelce yerleşecektir. Türlü böcek de peşi sıra.
Bahara bahçedeki Adaçayı türleri altıya çıkacak. Türkiye’de yetişen türlerle oluşturmayı hayal ettiğim Adaçayı bağında küçük, mavi sonlu bir adımcık.
Not: Türkiye Bitkileri grubundan Riyat Gül’e tanıyı kesinleştirdiği için teşekkürler.
*
Yol kenarında rastladığım tek bitkiden alınmış tohumlar 2020’nin sonbaharında ekildi. İlkbaharda (Mayıs ayında) hemen hepsi çimlendi. İlk seneyi yapraklı geçirdikten sonra bu bahar çiçek açtı. Kim olduğunu merak edip durmadım, ters şalba gibi çünkü yaprakları büyüdükçe kendine has; kalın, tüylü, damarlı ve gri karakterini ortaya serdi. Yabanda yetişen bireyde sıkışık olan çiçek kümesi azıcık bakım görünce gerindi, uzadı, şımardı. Hakkıdır.
Çok yavaş yürüyen bir hayalim vardı; özellikle Türkiye’de yetişen, tanışabildiğim adaçayı türlerini bahçede yetiştirmek. Şalba, misk adaçayı, zarif/ibikli adaçayı, koramaz, ters şalba, ak galabor, ayaklı şalba (endemik), yabani adaçayı ve henüz çiçeklenmediği için kim olduklarını bilemediğim iki adaçayıyla birlikte çoğalıyoruz, ey. (İlk yapraklar Mayıs 2021, çiçekli bitki Haziran 2022)
