Misk adaçayını tanımak çok kolay (Salvia sclarea), çünkü neredeyse çiçek boylarını aşan renkli yaprakçıklara sahip (brakte). Parlak renkler edinerek tozlaştırıcıları çekmek, çiçekleri korumak gibi işleri de üstlenen bu yaprakçıkları begonvillerden çok iyi tanırız. O uçlardaki morlu, pembeli, kırmızılı yaprakçıklar var ya, hani çiçek zannedilir, oysa gösterişsiz ve küçük çiçekleri çevreleyerek bitkiyi böcekler için cazip bir sofra haline getiren ve koruyan yaprakçıklardır. Veya ıhlamur yaprakçıkları, hem meyvelerin rüzgârla dağılmasına yardımcı oluyor hem de özellikle gece tozlaştırma faaliyeti yürüten hayvanları bitkiye çekme görevi üsteniyorlar. Mesela güveleri. Ki yapılan araştırmalar güvelerin, arıların görevlerini tamamladıklarını gösteriyor. Gündüz ekosistemlerine odaklanıyoruz ama kiminin gündüzü gece. Ancak güveler olmasa anlayabileceğimiz bir ortaklık var tozlaştırıcı hayvanlar arasında. Sofralarını daim ve sağlıklı kılmak için yaptıkları bir işbirliği, vardiyalı çalışıyorlar. Bu sayede herkes çalışıyor ve kimsenin karnı aç kalmıyor.
Türkiye’nin birçok bölgesinde doğal yayılışı bulunan, tarımı da yapılan adaçayı türlerinden misk adaçayı. Paskulak, yağlıkara, arı otu, hürtmek, ayı kulağı adlarıyla da biliniyor. 2000 rakıma kadar yetişebilen, çok yıllık bir bitki. Yaz sonunda kuruyan toprak üstü gövdesi baharla birlikte yeniden canlanıyor. Ballıbabagillerin diğer birçok üyesi gibi güneşi seviyor.
Bahçeye ektiğim bitkilerle, doğada kendiliğinden yetişen bitkiler arasında yaprak büyüklüğü, gövde kalınlığı, tomurcuk iriliği açısından çok fark var. İkisini çiçek açmadan önce gören biri aynı bitki olduğuna inanamayabilir. Ancak biri neredeyse taşta gözünü açmış, diğeri derin toprak bulunca bütün görkemiyle büyüdü. Yapraklar irileştikçe mantar hastalıklarına açık hale geliyor. Havadar bir yere ekmek ve çok susuz kalmadıkça sulamamak gerekiyor.
Çiçekli dalları tanen, rezin, acı madde ve uçucu yağ içeriyor. Parfüm, meşrubat ve likör yapımında kullanılan bir güzel. Yağı, antioksidan, antibakteriyel, antifungal ve iltihap sökücü. Çiçekli dallar ve yapraklar, midevi, kabızlık için, terlemeyi azaltıcı ve yatıştırıcı olarak kullanılıyor. Bitkiden bira tatlandırmak için faydalanıldığı gibi şaraba karıştırıldığında muskat aroması veriyormuş. Bitkinin topraküstü kısımları lezzet vermek ve sindirimi kolaylaştırmak amacıyla yemeklere katılabiliyor, çiçeklerinden reçel yapılıyor, genç gövdesi kabuğu soyulduktan sonra yeniyor. Yapraklar bitki çiçek açmadan önce, çiçekli dallar, yapraklarla birlikte toplanarak, gölge, havadar yerlerde kurutulup kullanılıyor.
Ekim için, sonbaharda veya şubat-mart başında tohumları toprakla buluştursanız yeter. Çoğaltmak çok kolay, dökülen tohumlardan kendiliğinden çimleniyor. Sonra onları istediğiniz yere taşıyabilirsiniz veya bırakın yetindiği yerde büyüsün. Her bitkinin en sevdiği, bağrında kendiliğinden büyüdüğü toprak, coğrafya. Onlar değişirken elimde kocaman üç yaprağı, mor ve yeşilden sonra bu sene arsız pembeler edinen yaprakçıklarıyla birlikte akşam güneşini selamlıyoruz.
