Ballık (Anchusa azurea var. azurea). Cins adı kökünden boya elde edilmesine atıfla Yunanca boya anlamına gelmektedir. Tür adı ise mavi çiçeklerine gönderme yapar. Sığır dili, ballık, dağ darısı, guriz, tatlıbaba, tort adlarıyla bilinir. Arıların sevdiği bitkilerdendir. Özellikle buğday zararlısı ilan edilip tarım zehirlerine maruz bırakıldığı için yayılış alanı ve yoğunluğunun daraldığı düşünülmektedir.
Körpe bitkinin toprak üstü kısımları haşlanıp soğanla kavrularak yenir. Çiçekleri salataları süsler. Bitkinin kökü kaynatılarak kırmızı, kuru bitkinin toprak üstü kısımlarından mavi boya elde edilir. Geleneksel kullanımına dair yapılan araştırmalar ; kökün kabuğunun buğday ile birlikte öğütülüp, iltihaplı yaraların tedavisinde, ciltteki çatlaklarda ve egzama hastalığında ise köklerin tuz ile ezilip sorunlu bölgeye sarılarak kullanıldığını göstermektedir. Yaprak ve çiçekli dalları terletici, idrar arttırıcı ve ülser tedavi edici olarak kullanılmaktadır. Tıbbi kullanımı için çiçek açarken toplanıp, gölge ve havadar yerlerde kurutulur. Bir kaynakta paralize edici bir alkaloid içerdiği, dahili olarak dikkatli kullanılması gerektiği bilgisi verilmiş. Daha ayrıntılı bilgi bulamadım ama belli ki tıpkı gelincik gibi körpe iken ve çiçeğe durunca içeriği değişiyor.
Çok yıllık, 20-150 cm boyunda, gövde dik, yoğun tüylü, yapraklar doğrusal-eliptik, mızrak şeklinde ya da daha yuvarlak bir tepeye sahiptir. Çiçek sapında bulunan yaprakçıklar (brakte) şeritsi-mızrak şeklindedir. Taç yapraklar menekşe rengi, koyu mavi, solgun veya bazen beyaz olabilir. Yapraklar kıllı, pütürlü ve üst yapraklar şeritsi ise Anchusa azurea var. azurea oluyor.
Türkiye’nin hemen her yerinde 0-2500 rakımları arasında yetişebiliyor. Bahçede, bostanda yenilebilir, şifalı, çok yıllık yaban bitkilerine mümkün olduğunca çok yer açmak gerek. Bakalım, tohumu pişip bize de düşecek mi?
Not: Varyetesi konusunda yanılmış olabilirim.
