bir kapı açılır

Çoban zurnası (Valeriana dioscoridis). Cins adının Latince “sağlıklı olmak” anlamındaki “valere” kelimesinden geldiği düşünülmektedir. Tür adı ise eski bir Yunan doktoru olan Pedanius Dioscorides’i anmak için konulmuştur.1515’te İngiliz botanikçi Sibthorp tarafından tarif edilen phu bitkisinin bugün V. dioscorides olduğu düşünülüyor. Theophrastus, V. dioscorides’in parfüm için kullanıldığı bilgisini vermiştir.

Valeriana türleri eski Yunan’dan günümüze kadar çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır. Zamanla “uykusuzluk, nevroz ve histeri” için kullanımı öne çıkmıştır. 2. Dünya savaşı sırasında savaşın yarattığı psikolojiden kurtulmak için kullanılan Valeriana, halk arasında oldukça popüler bir bitki haline gelmiştir. En yaygın kullanılan türü Valeriana officinalis, Avrupa Farmakopesi’nde de kayıtlıdır. Hollanda, İngiltere, Fransa ve Amerika’da tarımı yapılmaktadır. Tek başına veya oğul otu, şerbetçi otu gibi bitkilerle karışımları ekstraktlar halinde bulunur.

Bitki kökünün yaydığı kokunun kediler için cezbedici olması sebebiyle kedi otu olarak da bilinirler. Hatta V. officinalis türünün kedilerden koruyabilmek için tel kafesler içinde yetiştirilmesi öneriliyor. Kullanılan kısım bitkinin köküdür. Çiçeklenmeden sonra veya sonbaharda çıkarılan kökler, yan köklerden temizlenir, yıkanır ve orta büyüklükte parçalara bölünerek kurulutulur. Kurutma sırasında kedi ve farelerden korunmalıdır. Kıyılmış kökle çay veya tentür yapılır. 6 haftadan uzun süre kullanılmaması, eğer kullanılacaksa da 3-4 hafta ara verilmesi önerilmektedir.

V. officinalis’in taban yaprakları sivri uçlu ve çiçekleri daha beyazken, V. dioscorides’in taban yaprakları yuvarlak uçlu çiçekleri pembe veya pembemsidir. Tohumlarıyla ya da kökten ayırma yoluyla çoğaltılır. Nemli, zengin ve iyi drene edilmiş toprağa ihtiyaç duyar. Kısmi gölgede yetişir ancak tam güneşe de toleranslıdır. Genellikle ilk yıl çiçek açmaz.

V. officinalis kökü için yetiştirilecekse çiçekli dalları kesilmelidir, böylece daha güçlü kökler yaparlar. Kökler 2 yaşını doldurmadan topraktan çıkarılmalıdır.

Tohumları

Uçmaya hazır diyeceğim ama son iki gündür esen rüzgârla çoğu uçmuş bile. Ödünç aldığım tohumları kütüğün üzerinde durdurup da çekebilmek için epeyi uğraştım. Diyorlar ki “duramayız biz, her birimiz için bir kapı açılır estikçe rüzgâr.” Sonra döne savrula gözden kayboldular.