ballık’lı hayat

Türkiye’nin her yerinde yetişiyor Ballık (Lamium garganicum). Çiçeklerinin bal özü emilebildiği için bu isim verilmiş olsa gerek. Bir arı kadar arıymışız hani. Ballıklar hayatımızdan çıktıkça arılığı unuttuk. Arılar da insana dönüşmekten vazgeçmiş olmalı. Tarım zehirlerinin yoğun olarak kullanıldığını düşününce bu katiline dönüşmek gibi oluyordur artık.

Birçok Lamium cinsi üyesinin Baltutan, Ballık, Kovanlık, Balıcak, Bal otu, Arı otu, Sormuk, Balbaşı, Ballıbaba, Petek otu gibi adlar alması hiç tesadüf değil. Gözümüz gibi bakmamız gereken isimlerdir bunlar, çünkü Lamium cinsinin de dahil olduğu Ballıbabagiller ailesinin ana tozlaştırıcısı, arılardır. Tüm ballı, petekli, kovanlı adlar arılarla bu bitkiler arasındaki ilişkinin yüzyıllar boyunca insanlar tarafından gözlemlendiğinin resmidir. Ardından kuşlar, sinekler, kelebekler gelir. Çiçek desenleri, renkleri, tozlaştırıcılar için düzenlenmiş birer kılavuzdur. Çiçeklerle arılar arasında yüzyıllardır konuşulan bizim ancak sezmeye çalıştığımız bir dilin işaretleri. Çiçekleri iki dudaklı, uzun boğazlı, nektara erişmenin güç olduğu bitki türleri hayatlarını devam ettirebilmek için daha küçük tozlayıcı gruplarına göbekten bağlıdır. Örneğin uzun dilli arılara. Başka hayvanlar nektarından nasiplense de çiçekler tam olarak arılar için düzenlenmiş gibi görünmektedir. Boyu boyuna, suyu suyuna, huyu huyuna uygun.

Cins adı onları tanımanın bir yolu. Çiçeklerini şaşkın bir şekilde açılmış ağızlara benzetip ‘şaşkın ağız’ (Lamium) adını vermişler. Ballık’ın İngilizce adı olan Dead nettle da yaprakların Isırgan’a benzerliğine ancak onun gibi acı veren tüylere sahip olmamasına atıfta bulunur. Her yerde yetiştiği için çok fazla varyasyona sahip bir bitkidir. Genelde taşlık, kayalık, gölge yerlerde rastladım ona. Bu yüzden çiçek rengini doğru görememekten muzdariptim. Derken güneşinden kaçan bir Ballık’la karşılaştık. Çiçeğini koparıp kuyusuna ağzımı dayar ve nektarını içime çekerken rüzgar başka bir çiçeğe savurdu beni.