Bu pazar bir kış armuduyla karşılaştım. Tarım alanlarıyla iç içe geçmiş, Silifke gibi küçük şehirlerde kurulan her pazar yeri aynı zamanda bir keşif yeri. Yetiştiği yer olan Gülnar’da “kış armudu” deniyormuş ama pazara geldiği Silifke’de “Gülnar armudu” adıyla satılıyor. Gülnar’ın en eski armutlarındanmış. Yamru yumru, iri, sulu, leziz bir aromaya sahip. Leziz deyip geçiyorum ama tarif edemediğimden. Peşine düşmemek olmaz.
Önce İlçe Tarım’a sormayı oradan bir cevap alamazsam Gülnar’a gitmeyi düşünüyorum. Komşu sayılırız. Türkiye armudun anavatanlarından biri. 1977’de yapılan bir çalışmaya göre 600’ün üzerinde yerel çeşidimiz var. Her ne kadar eski tarihli bir çalışma olsa da armut çeşitleriyle ilgili hâlâ bu çalışmaya atıf yapılıyor. Genellikle ahlata aşılanarak yetiştirilen ve yerelde yenilen armutlar bunlar. Anadolu’da kafa karıştıran tanışmalar için “dibin ahlat da doruğunu anlayamadım” denirmiş. Ben doruğundan başladım görmeye. O ne doruk ama. Armut türleri özellikle elmanın pek sevmediği sıcağa ve kurağa da dayanıklılar. Ahlat yanında alıca da aşılanabiliyorlar. Dibi güçlü olunca ağaç da güçlü oluyor.
Bazen pazara düşüyorlar işte. Ama muhakkak yerel olarak tanınıyor, biliniyorlar. Farklı bir armutla karşılaşmanın üzerinden atlanılmaması gereken önemli bir karşılaşma olduğunu bilmek gerek bu yüzden. Özellikle bugün ekim için önerilen 27 çeşitlik armut listesinin sadece 5 çeşidi yerelse. Listeye limon armudu, akça armut, mustafa bey, Ankara armudu ve deveci armudu girebilmiş. Geri kalanı aşina olduğumuz Santa maria ve benzerleri. Oysa Gülnar armudunu yemeden ölmemek gerek. Tohumlarını da aldım. Tohumdan çöğürü çıksa bile çeliği ulaşabileceğim kadar yakın.
*
Mut’ta fidancılık yapan Adem Bey’den edindiğim bilgilere göre Gülnar armudunun, deveci armuduyla benzerliği az, lakin aynılar. Deveci armudunun örtü altında yetiştirilmemesi, Gülnar’ın rakımı ve iklimi meyveye farklı bir boyut, tat ve doku vermiş. Yani çeliğini alıp aşılasak da Gülnar’ın biriciğinden olmayacak armudumuz. Bu kadar mı farklı olur diyor insan ama coğrafyanın neler yapabileceğini tıbbi ve aromatik bitkilerden biliyoruz zaten. Ya insandan? Yine de şaşırmak iyi.
