“Dehşet verici bir adaptasyon yeteneğimiz var” demiştim. Kirpi sormuğu üzerine eğilirken aklım başıma geldi. Milyonlarca yıl süren bir evrimle kendine bir yaşam süresi biçmiş; tek yıllık bir bitki kirpi sormuğu (Nonea echioides). Tabi olduğu süreçler neyi gerektiriyorsa ona dönüşerek. Bugün hava nasıl, çiçeklerimizi açmak için uygun mu, yeterince yağmur yağdı mı, tohumu ne zaman dökmeli, tekrar ne zaman doğmalı, analarımızdan bize kalan bir kuraklık bilgisi var mı, heyy gözcü ufukta fırtına görünüyor mu, gibi gözlemlerle. Bizdeki adaptasyon ise imal ettiklerimize. Dehşet verici olan da bu. Hatta kirpi sormuğunun gözünden bakarsak adaptasyon karşıtı olduğumuz bile söylenebilir. Saatini dünyaya ayarladığı için gelebilecek tüm kışlara ve yazlara aşina kirpi sormuğu. Buranın yerlisi. Altından kalkamayacağı tek şey beklenmedik olan, mesela; imal edilmiş bir kuraklık olabilir.
Benim gördüğüm bireylerin yapraklarında beyaz guddeler vardı ama tanıda bahsedilmediğine göre bu ayırıcı bir karakter değil ve görünen o ki hepsinde olmuyor. Aileden çok benzeştiği kimi cinsler var. Onlardan nasıl ayırabiliriz kirpi sormuğunu? Diğer özellikleri yanında, meyveye durduğunda irileşen çanak, çiçek tabanına kadar bölünmüyor, tohumları serbest bıraktığında da çocuk çizimlerindeki lalelere benziyor çanaklar. Kısa ve sert tüylere sahip sonra, tıpkı bir kirpi gibi. Dalları toprağın yüzüne aynı yerden çıkıyor (tabanda dallanma). Bir de tohum yapısı çok önemli tanışabilmek için; bu arkadaşın tam karnında göbek bağının genişçe bir izi var.
Bahçede en az 15 yıldır duran bir kum yığınına yerleşmiş. Akdeniz’de kumun derinleri kökler için iyi bir sığınak. Bitkilerin sadece Türkiye’deki yayılışlarından bahsediyordum ama bugün kirpi sormuğunun dünyada yaşadığı yerlere baktım; küçücük ve bayrakları, sınırları tanımayan evine. Bir insanın coğrafyasına baktım, bir sormuğun.
Bir dünya haritası var, bir de dünya.
