Bellevalia türleri de Muscari türleri gibi “kuşkonmazgiller” ailesinin üyeleri. Birbirleriyle karıştırılabilirler. Onları ayıran yaprak, çiçek yapıları ve soğanları. Sümbüller arasında belki en kolay ayırt edebileceklerimizden biri de Muscari comosum (Morbaş, Arap sümbülü). Kıyıp da soğanlarına bakamamıştım. Aslında toprak üstü gövdesi kuruduktan sonra bitkiye zarar vermeden çıkarmak mümkün, zaten yazı ve sonbaharı uykuda geçiriyor, ilkbahara doğru uyanmaya başlıyorlar. Ancak yetiştikleri yeri unutmamak, hatta işaretlemek kaydıyla. Bunu erteledim, bu arada da yeterince çoğalmalarını bekledim. Aynı bahçede yaşamaya başladığımız günden bu yana 6 sene geçti böylece. Nüfusları her bahar katlanarak arttı. Taraçalandırdığım bir alanda, farklı yaşlarda 4, 5 soğanı çıkarmak zorunda kalmışken pembe örtüsünü göstereyim dedim.
Morbaşı (Leopoldia comosa) cinsin diğer üyelerinden ayırabilmek için çiçek örtüsünün ve bu örtünün hemen ucundaki lobların rengini incelemek önemli. Bununla birlikte olgunlaşana kadar bu karakterlerini ele vermediklerini de söylemeli. Bir diğer önemli ayrıntı ise soğanların örtü rengi. Tunik deniyor bu örtüye. Morbaşın tuniği çok tatlı bir pembeydi.
Bitkide iki çiçek türü var. Tepedeki daha mor ve kalabalık çiçek kümesi aldatıcı, verimsiz çiçeklerden oluşuyor. Görevi sadece tozlayıcıları cezbetmek. Ve bu konuda inanılmaz başarılılar. Sadece tozlayıcıları değil ekicileri, bahçıvanları da çekiyorlar. Bu da bir çeşit tozlayıcılık sayılabilir. Hatta bitkinin iki kültür çeşidini bile yetiştirmişiz. Verimsiz çiçeklerin hemen altında gövdeye gevşek biçimde yayılan çiçekler ise verimli olan gerçek, tohum üreten çiçekler. Sapa doğru soluk kahverengi çiçek örtüsü, omuzlar yuvarlak ve koyu kahverengi; loblar bej veya kirli krem renginde.
Morbaş’ın soğanları pişirerek yenilebilir. Acımsı, enginara benzeyen bir tadı olduğu söyleniyor. Ayrıca Yunanistan ve İtalya’da da yeniliyor. Soğanın iştah açıcı ve müshil etkisi vardır. Ancak bunun için yetiştirmek gerek. Çünkü soğanı yemek, bitkiyi öldürmek demek. Yetiştiriciliği de çok kolay. Tohumları sonbaharda ince bir toprak örtüsüyle kapatarak ekmeniz veya bahçede varsa tohumlarını saçmanız veya saçmasına izin vermeniz yeterli. Tabii bu soğanları tekrar ektim, tadına hâlâ bakamadım. Tarif edilen acımsı enginar tadıyla tanışmasam da olur. Ama baharda orada, yok artık burada da mı; morbaşın elini çabuk tutup şu döleği ele geçirmeye çalışmasını izlemeden olmaz.
Not: Bugüne kadar bitkinin bilimsel adını ‘Muscari comosum’ diye anmıştım. Bu isim sinonimi oldu. Artık geçerli bilimsel adı; Leopoldia comosa.
