Süsengiller’den Gladiolus italicus (Kılıç otu, Kuzgun kılıcı, Kılıç zambağı, Glayöl). Türkiye’de 11 tane Gladiolus türü yetişir, 4 tanesi endemiktir. Akdeniz, Ege, Marmara ve Batı Karadeniz’de 1650 rakıma kadar doğal yayılışı bulunmaktadır. “Gladiolus’ cins adı Latince ‘küçük kılıç’ anlamına gelirken, tür adı olan ‘italicus’ ise, İtalya kökenli olduğunu veya bitkinin ilk İtalya’da kayıt edildiğini anlatır. Kültüre alınmış birçok formu bahçeleri süsler. Tohumdan ekilecekse bahar başında ekimi yapılır. bu ekimlerde çıkan ilk çiçek sapı dipten kesilir, yeni çiçek sapları yapması sağlanır ve 2-3 yıl içinde çiçek açarlar.* Genellikle soğanları ayrılarak çoğaltılır. G. atroviolaceus, G. illyricus, G. kotschyanus türlerinin soğanları kabuğu soyulduktan sonra çiğ olarak yenilmektedir. Geleneksel hekimlikte soğanlar afrodizyak ve kusturucu olarak kullanılır. Baharda açan çiçekleriyle köylü pazarlarında karşılaşmak da mümkün. Soğanlı bitkilerin yetişme şartlarını düşünerek tıbbi, besin bitkisi, kesme çiçek olarak kullanabilmek için ekimini yapmak elzem görünüyor. Kıraç süseni olarak da bilindiğine göre varın ihtiyaçlarını siz düşünün. En azla yetinebilir, yeter ki güneş görsün.
Çok yıllık, dik, genellikle dallanmamış çiçek sapları, yaprak tabanından yaprak boyunca paralel ilerleyen damarlar, sivri uçlu, kılıç gibi yapraklar, 6 taç yapraklı pembe çiçeklere sahiptir. Çiçekler 5-15 arasında, seyrek dizilişlidir ve farklı yönlere bakar. Tanı yaprak damarlanması ve erkek organ boyunun (anter, başçık) sapına (filament, sapçık) oranıyla belirlenir. Gladiolus italicus’ta başçıklar, sapçıklardan 2-3 milim daha uzundur, yaprak damarları düzensiz aralıklı ve birbirine paraleldir.
2. fotoğrafta çiçeğin içinde görünen de sanırım, “gladioli thrip” denilen, bitkinin özsuyunu emerek keyfinin kaçmasına sebep olan minicik bir böcek. Şemsiyenin altından çıkmadığı için cemalini göremedim.
* Bitki soğanından ödünç aldığım bir küçük dişi geçtiğimiz bahar yetiştirip çiçeklerini gördüm, tohumlar da ondan. Ancak tohumdan ekmeyi bu bahar deneyeceğim, tohum ekimiyle ilgili bilgiler kitabidir.
