Ballıbabagiller’den uçuk kaçık kokulu bir bitki, yabani fesleğen (Clinopodium vulgare). Böyle hafif kokulu bitkilerin yapraklarını ezince orman kokusu alınır ya, işte böyle orman kokuyor Yabani fesleğen. Kimi kayıtlarda taze yaprakların yemek ve salatalarda kullanıldığı, kiminde kullanılmadığı yazıyor. Burada doğal olarak yetiştiği yer kaya kuytuları. Yetiştiği yerde kocaman yaprak tepeleri oluşturuyor.
Aynı aileden Yabani nane türleri (Mentha sp.) veya kedibaşı türleri (Galeopsis sp.) karıştırılabilir. İki türden de çiçek, dallanma ve yaprak yapısıyla ayırt edilebilirler. Yabani fesleğen, çok yıllık, köksaplı (rizom), tüylü, dik dallanmalı, karşılıklı yapraklı, yapraklar kısa saplı veya sapsız, yaprak yumurta biçimli (ovat), ya da yaprak tepesine doğru sivri (lanseolat) olabilir. Çiçekler kısa saplı, alt dudak 3 loblu, üst dudak 2 parça çentikli taç yaprağa (petal) sahiptir, Pembe, eflatun veya mor çiçek açabilir. Çiçekler güneşte pembe, gölgede mor görünür.
Bitkiden büzücü, kalbi kuvvetlendirici, gaz giderici, terlemeyi arttırıcı ve balgam giderici olarak faydalanılıyor.
Bitki, çiçeklerinin kaliks, alt diş ve üst diş ölçüsüne göre iki alttüre ayrılıyor. C. vulgare subsp. vulgare türü üzerine yapılan bir çalışmada “metanol ekstresinin iyi bir antioksidan ve antimikrobiyal kaynağı olduğu ve faydalı fenolik bileşime sahip olduğu” vurgulanmış. Ben henüz ölçmedim, bu kıvrımların, yuvarlakların, kıt kanaat geçinenle, semirmiş olanların nasıl bir ölçüye vurulduğunu da anlamakta zorlanıyorum. İki alt türe de razıyım nasılsa.
Not: Fotoğraflar Mart-Mayıs arasında çekildi. Erken ziyaret edilen bitki üzerinde önceki senenin kurumuş çiçek saplarını görmek mümkün.
Yabani fesleğenler tohumdan ekilir, büyür ve kelebekleri ağırlamaya başlar.
Bahçenin %70’inde ot temizliği yapmadık ki orman zıpzıpı (Ochlodes venatus) gibi kelebekler yumurtalarını bırakabileceği buğdaygillere ulaşabilsin. Dolayısıyla bir orman zıpzıpı gördüğümde aynı zamanda burayı yuva bellediğini düşünebiliyorum. Bir bahçede düşünceler bile sırtını otlara yaslıyor. (Mayıs 2022)
