Her ne kadar kalabalık bir cins olan sığır kuyruklarını ayırt etmek zor olsa da (Verbascum sp.) en azından çevremizde yetişenleri tanımaya çalışmamızın önünde hiçbir engel yok. Hatta bir sığır kuyruğuna komşu olunca işimiz kolaylaşıyor. Bütün bir mevsim, bazen iki mevsim gözlemlenmeden karakterini ele vermiyor sığır kuyrukları. Taban yapraklarını verdiği ilk senesinden çiçek açana kadar takip etmek gerekiyor. Genelde birçoğu ikinci senesinde çiçekleniyor. Bu takibi layıkıyla yapabilmek için geçen sene tohumlarını bir köşeye saçmıştım. Etrafında dolanıp önce yapraklarını, sonra çiçeklerini göstermesini beklemem yetti. Sığır kuyruklarında tür tanısını kolaylaştıran karakterler; taban yapraklarının görünümü ve yapısı, erkek organların biçimidir. Türlere göre başka ayrıntılara hakim olmak da gerekebiliyor. Dallanıp çiçeklerini gösterdiklerinde taban yaprakları genellikle kurumuş, pörsümüş olduğu için ikisini aynı anda görmek mümkün olmuyor. Takip bu yüzden elzem.
Bodan otu (Verbascum sinuatum) tıbbi olarak yararlanılan sığır kuyruğu türlerinden biri. Cins adı Verbascum, Latince sakal anlamındaki “barbascum” sözcüğünden türetilmiş. Tür adı olan sinuatum ise dalgalı kenarlara sahip yapraklarına atıf yapıyor. İki yıllık, 50-100 cm boylanabilen bir tür. Gövde dik, çoğunlukla tabandan dallanmış, tüylü veya tüysüz olabilir. Taban yaprakları genellikle dalgalı, dikdörtgenimsi, derin loblu, sapsız veya kısa saplıdır. Gövde yaprakları kaba dişli, dikdörtgenimsi veya kalpsi-yumurtamsı ve sivri uçludur. Çiçekler birleşik salkım hâlinde, hemen hemen sapsız 1-7 çiçeklidir. Çanak lobları yumurtamsı-mızraksı, keskin uçlu salgısız veya salgılı tüylüdür. Taç yapraklar sarı, dış kısmı şeffaf salgı bezli, kaba tüylüdür. Ercikler 5 tane; başcık böbrek şeklinde; sapçıklar eflatun-menekşe rengi yünsü tüylü, 2’sinin ucuna yakın kısımları tüysüzdür.
1100 m yüksekliğe kadar, Marmara, Ege, Akdeniz, Orta Karadeniz, Yukarı Fırat ve Dicle bölümü, Konya’da yayılış gösterir.
Tohumlarının içerdiği “saponin” sebebiyle balık avlarken kullanılır. Halk hekimliğinde bronşit tedavisinde, kan temizleyici, idrar söktürücü, yatıştırıcı, yumuşatıcı ve dinçleştirici olarak yararlanılır. Bu amaçla toplanan çanak yapraksız çiçekler çok çabuk renk değiştirdiği ve tıbbi gücünün büyük bir bölümünü kaybettiğinden havalı fırınlarda kurutularak kullanılıyor.
Not: Gövde yaprakları gövdeyi sarıcı ve çanak yapraklar guddesiz olduğu için Ssp sinuatum olmalı. Bu alt türün Türkçe adı bodan otu.
