Öncesi
Ecibücü, ibiş gıbış veya gıvışgan isimleriyle tanınan Silene vulgaris, rastladığım en güzel nakıl türlerinden biri. Cins adı, Yunanca tükürük anlamına gelen Bacchus’un koruyucu babası orman tanrısı Silenus’a atıf yapar. Tür adı olan Latince vulgaris kelimesi ise “yaygın” anlamına geliyor. Silene türlerinin kendilerine yaklaşan böceklerdeki polenleri yakalamak için salgıladığı yapışkan sıvılar yüzünden bu isim yakıştırılmış olmalı. İlk önce bu sıvıların bir tür otçullardan korunma yöntemi olduğunu düşünmüştüm ama bitkinin içerdiği “saponin” zaten bu korumayı sağlıyormuş. Saponin içeren bitkiler geleneksel olarak sabun niyetine kullanılmışlar. Ecibücü de bu amaçla kullanılıyor; özellikle kökleri kaynatılarak.
Bu bölgede şimdilik tanışabildiğim 11 nakılı başka özellikleri yanında, yapışkanlıklarıyla kolayca tanıyabildim. Kimi zaman saçlarım yapıştı gövdelerine, kimi zaman elim, kimi zaman üzerlerine yapışmış bir sinir kanatlı böceğin kurtulmak için çırpınışını, sonra teslim oluşunu izledim.
Ecibücü, 80 cm. boylanabilen, çok yıllık, yükselici veya dik, çok dallı, taban yaprakları saplı, gövde yaprakları sapsız bir bitkidir. Yaprak biçimi yuvarlağımsı, mızraksı, ya da ters mızraksı şeklindedir. Yapraklar mumsu bir dokuya sahip, kalın ve tüysüzdür. Yaprak dizilişi karşılıklıdır. Çiçekler derince 2 loba sahip 5 taç yapraklıdır, baş aşağı dururlar. Çanak yapraklar kaynaşık, fıçı şeklinde, 5 loblu, tüysüz, belirgin ağsı damarlara sahiptir. Meyve/tohum kapsülü çanak yapraklar içine gömülüdür. Diğer Silene türlerinden ayrılan iki karakteristik özelliği; fıçı şeklinde ve ağsı damarlara sahip kaynaşık çanak yaprakları (kaliks) ve çiçeklerin derin parçalı yapısıdır. Yaprakların mumsu dokusu kurumasını engeller. Çanak yaprakların içinde biriken hava da çiçek taç yapraklarını ısıdan korur. Akşam hafif ve tatlı kokan çiçekleri gece kelebeklerini, uzun dilli arıları ve güve kelebeklerini çeker.
Bitkinin genç yaprakları ve taze sürgünleri yenir. Saponin sebebiyle çiğ olarak az, pişirilerek daha çok miktarlarda yenilebilir. Bitkinin ekstraktı kozmetik ürünlerde, suyu göz iltihabı tedavisinde, köklerin suyla kaynatılması kusturucu olarak kullanılır. Tohumdan yetiştirilebilir, güneş alan, drenajı iyi, kireçli ve taşlı topraklar doğal yetişme alanlarıdır. Güney Doğu Anadolu dışında Türkiye’nin her yerinde yetişir.
Sonrasını öğrenmek için başıbozuk yaban yazısına uğramalısınız.
